Wat is er mis met hokjesdenken?

"Nou, een heleboel!" hoor ik je denken...
Volgens de Van Dale is hokjesdenken "een ongenuanceerde wereldbeschouwing hebben". Leuk, daar hebben we dus helemaal niks aan. Wikipedia weet ons nog wel te vertellen dat het vrijwel altijd een negatieve lading heeft. Goh, verrassing! Nu is het wel waar dat hokjesdenken meestal in een negatieve context geplaatst wordt. In het nieuws worden criminelen (das ook al een hokje op zich) omschreven met woorden waar de meeste mensen direct een hokje bij plaatsen: een getinte man wordt direct een Turk of Marokkaan, iemand in een bomberjack wordt een skinhead, iemand in zwarte kleding een Gothic. En ga nou maar niet lopen ontkennen dat jij het ook doet. Mensen die zeggen dat zij niet in hokjes denken liegen dat ze barsten.

Er is zelfs wetenschappelijk bewijs voor deze 'impliciete associaties'. Meneer de hoogleraar psychologie Daniël Wigboldus heeft namelijk mensen onderzocht die in een virtueel bushokje stonden (http://www.abvakabofnv.nl/actueel/bericht/vooroordelen_en_hokjesdenken/). In dat bushokje stond verder nog afwisselend iemand met een Nederlands en iemand met een Marokkaans uiterlijk. En wat blijkt? Vrijwel alle proefpersonen hielden meer afstand van de 'Marokkaanse' dan van de 'Nederlandse' persoon. Maar hokjesdenken? Nee hoor!

Ik doe het ook, dat durf ik best toe te geven. Maar ik wil hier graag duidelijk maken dat hokjesdenken niet altijd negatief hoeft te zijn... De positieve kant aan hokjesdenken is dat het mensen helpt veel grotere hoeveelheden informatie op te slaan, het 'kapstok' idee. In plaats van iemand te omschrijven als 'een jongen die veel van technologie en computers houdt, een bleke gelaatskleur heeft en vaak een ouderwets montuur bril op zijn neus heeft, die World of Warcraft speelt, zich interesseert voor wiskunde en andere onderwerpen die een gemiddeld mens als boring beschouwt en niet al te veel sociale contacten heeft', kan je iemand ook gewoon een nerd noemen. Gaat een stuk sneller en iedereen weet precies wat je bedoelt.

De enige die er een probleem mee heeft is de persoon in kwestie waarop het labeltje geplakt wordt, want het nadeel aan hokjesdenken is dat je heel snel ALLE eigenschappen van het hokje aan iemand hangt. Niet alle nerds hebben een bril namelijk. En daarnaast is ieder persoon natuurlijk meer dan een hokje. Je kan er ook twee zijn, of als je niet precies weet wie je bent een heleboel. Ook wil ik hierbij nog even aanstippen dat als p = q, niet geldt dat q = p. Wat? Middelbare school, Nederlands, gaat er een belletje rinkelen? Zo nee, dan hier een voorbeeld. Als je onder de douche staat (p), wordt je nat (q). Maar als je nat bent (q), betekent dat niet per se dat je onder de douche staat (p). Snappie? Dus niet iedereen met een bril is een nerd ;) Dan zou ik namelijk zelf elke avond en op zondag een nerd zijn en de rest van de tijd niet, dat is een beetje gek.

Om even met de deur in huis van de hak op de tak te springen: in de communicatie (met stip op één in de marketing) wordt er aan de ene kant vreselijk in hokjes gedacht om maar een boodschap aan de man te brengen. Een doelgroep voor je communicatie moet zo heterogeen mogelijk zijn (=1 hokje) Heb je meerdere hokjes, dan moet je ook meerdere boodschappen, of meerdere kanalen gebruiken, anders komt je boodschap heus niet over! En aan de andere kant wordt er van ons communicatieprofessionals verwacht dat we out of the box denken, om met zo origineel mogelijke campagnes te komen. Heel tegenstrijdig dus.

Ik denk dat hokjes helemaal niet zo erg zijn, zolang mensen er maar niet gelijk negatieve labels aan hangen. En dat ligt voor het grootste gedeelte aan jezelf. Ikzelf vind het bijvoorbeeld prima om in het hokje 'CW meisje' (CW = communicatiewetenschap) geplaatst te worden. Wat houdt dat in? Voor de pessimisten onder ons: een meisje dat een makkelijke studie heeft gekozen omdat ze liever niet te veel doet, of omdat ze eigenlijk niet zo slim is, met een vlotte babbel, maar weinig inhoud. Voor de optimisten onder ons: een leuk, vrolijk meisje, dat aandacht besteedt aan haar kleding en uiterlijk, maar tegelijkertijd erg sociaal is, makkelijk contact legt met andere mensen, die een studie heeft gekozen die ze vooral leuk vindt, waar ze haar creativiteit en mensenkennis in kwijt kan en die het niks kan schelen dat ze in dit hokje geplaatst wordt.

Dus aan iedereen die wel eens in een hokje geplaatst wordt: Zie zelf de positieve labels die bij je hokje horen en niet de negatieve. En doe dat alsjeblieft ook bij hokjes waar je anderen in stopt.

Dus dat.